Lang leve MeToo! In deze post beweerde ik glashard dat de prostaat een exclusief mannelijk orgaan is. Zó staat het immers in de handboeken. ‘De prostaat bevindt zich in het kleine bekken van de man, de prostaat is belangrijk bij de mannelijke voortplanting.’ Het is man voor & man na als het om de prostaat gaat. Maar aangezien ik er recentelijk mijn hogere levensdoel van heb gemaakt om álles te weten te komen over dit raadselachtige orgaantje in het algemeen en over prostaatkanker in het bijzonder, ben ik verder gaan graven, veel verder, héél veel verder. Mijn spitwerk bracht me uiteindelijk naar 1672, een jaartal dat bij de historisch sensitieven onder u een koude rilling teweeg kan brengen. 1672 is inderdaad het Rampjaar: de prille Hollandse Republiek werd simultaan aangevallen door de Britten, de Fransen en de Duitsers. Maar ondanks die matpartijen was er in dat jaar toch nog ruimte om wetenschap te bedrijven, vooral in de omgeving van Delft en Leiden. In die contreien richtte de jonge timmermanszoon Reinier de Graaf zijn oog op de vrouwelijke geslachtsorganen. De briljante onderzoeker uit Schoonhoven maakte de kachel aan met dogma’s die al duizenden jaren stand wisten te houden.
De Graaf werd niet in het minst gehinderd door het patriarchale brilletje waarmee bijvoorbeeld Aristoteles de wereld beschouwde. De grote Griekse wijsgeer meende dat de vrouw bij de voortplanting alleen een passief rolletje als sperma-emmer speelde: de man deponeerde zijn zaad in haar en and that was it, vrouwen voegden daar niets, nada, nul aan toe. Gestuurd door het mes waarmee hij drachtige konijnen opensneed, keek De Graaf keek verder, scherper en vooral neutraler. Hij wist als eerste wetenschapper de zogenaamde ‘dominante follikel’ te onderscheiden. ‘Dominante follikels’ zijn de uitverkoren eicellen die, van de circa twee miljoen eicellen die het vrouwenlichaam aanmaakt, erin slagen tot volledige wasdom te komen en eens per maand op reis te gaan naar de baarmoeder in de hoop een kranige zaadcel te kussen – en er ter plekke voor altijd mee te versmelten. ‘Kleine bollekens,’ noemde De Graaf ze liefkozend. Hij beschreef ze in zijn meesterwerk Tractatus de Virorum Organis Generationi Inservientibus – toptip voor het nachtkastje – maar, tot zijn ontluistering werden de 'bollekens' inzet van een hooggeleerde ruzie met andere artsen die zijn bevindingen in twijfel trokken. Pas in 1797 werd, dankzij de verfijning van microscopen, de betekenis van De Graafs vondst erkend en ging de cel voortaan wereldwijd als Graafian follicle door het leven. Het zou nóg langer duren voordat een ander fenomeen dat het timmermansoog van De Graaf als eerste signaleerde algemeen werd aanvaard: de vrouwelijke prostaat.
De vrouwelijke prostaat is heel lang afgedaan als een nutteloos restantje van de evolutie, niveautje blindedarm en staartbeen.
‘Een verzameling klieren en kanalen die de vrouwelijke urinebuis omringen. De functie van de prostaat is om sappen te maken die bij vrouwen de begeerte opwekken.’ Met deze woorden gaf De Graaf de eerste beschrijving van de anatomie en functie van de vrouwelijke prostaat. Het vergde drie eeuwen voordat de prostata feminina erkenning kreeg. Waarom? Omdat de vrouwelijke prostaat heel lang – letterlijk – over het hoofd is gezien. Hoofdverantwoordelijk voor deze omissie is de Schots-Amerikaanse gynaecoloog Alexander Skene, een invloedrijke veel publicerende professor die de kliertjescollectie gebruikte voor zijn eigen claim to fame. In zijn in 1877 verschenen standaardwerk bestempelt hij ze tot ‘Skene’s glands’, oftewel ‘de kliertjes van Skene’. Ernstiger is dat de hoogleraar de vrouwelijke prostaat afdeed als een nutteloos restantje van de evolutie, niveautje blindedarm en staartbeen. Die onbeduidende kanaaltjes (in medisch jargon de para-urethrale klieren - nabij (para) de uitgang van de urinebuis (urethra) gelegen openingen) zouden voor de vrouw geen rol van betekenis spelen.
Maar zie... Recentelijk heeft de vrouwelijke prostaat zich eindelijk kunnen installeren op de troon die de vooruitziende De Graaf voor haar had geschapen. En dát is weer aan een andere professor te danken, en wel aan Milan Zaviaèiè, professor pathologie en forensische geneeskunde aan de Comenius Universiteit van Bratislava. Zaviaèiè heeft van de vrouwelijke prostaat niets minder dan een levenswerk gemaakt. Naar eigen zeggen bestudeerde deze bedrijvige hoogleraar het prostaatweefsel seksuologisch, gynaecologisch, urologisch, biologisch, pathologisch, chronobiologisch en uiteraard ook morfologisch (dat wil zeggen dat hij de vorm analyseerde), en niet te vergeten histochemisch, met andere woorden dat hij de scheikundige verbindingen in en tussen de cellen in kaart bracht. Kortom, bepaald geen man die met de mond vol tanden staat wanneer je tijdens de vrijmiddagborrel opbiecht er 's nachts vaker uit te moeten. Of Zaviaèiè over andere onderwerpen ook vlotte anekdotes op kan dissen moet evenwel ernstig worden betwijfeld, al is er voor prostaatslothouders en andere geïnteresseerden natuurlijk helemaal geen bezwaar tegen om hem zijn stokpaardje te laten berijden. Zijn studies roepen immers allerlei vragen op. Ligt de prostaat op de G-spot? Lijden vrouwen ook aan prostaatvergroting en aan prostaatkanker? Ik ben het werk van Zaviaèiè aan het bestuderen zodat ik in een later stadium op deze kwesties terug kan komen.
In 2001 is bepaald dat onder artsen voortaan exclusief over 'vrouwelijke prostaat' moet worden gesproken.
Wanneer kan ik nog niet aangeven want professor Prostaat is kwistig met woorden. Hij hield 431 presentaties over zijn onderwerp, publiceerde er meer dan vijfhonderd wetenschappelijke stukken over en bundelde al zijn kennis in het in 1999 verschenen boek The Human Female Prostate.
Met zijn missie heeft de Slowaakse prostaatprediker elke uroloog die nog twijfelt aan het bestaan van een vrouwelijke prostaat effectief de mond gesnoerd. De prostata feminina is weliswaar veel kleiner en ligt verscholen in het vlees van de urinebuis maar bezit wél alle kenmerken en eigenschappen van zijn mannelijke broer. Zo produceert het vrouwelijke equivalent bijvoorbeeld ook Prostaat Specifiek Antigeen (PSA), het eiwit dat bij mannen wordt gebruikt als indicator voor de staat van de prostaat. Zijn finest hour beleefde Zaviaèiè in 2001 toen de 'para-urethrale klieren' van Skene officieel bij het grofvuil werden gezet. Bij exclamatie van de Federative International Committee on Anatomical Terminology (FIPAT), een internationale club die zich druk maakt over de standaardisering van medische terminologie, bijeen te Florida, werd bepaald dat onder artsen voortaan exclusief over 'vrouwelijke prostaat' moet worden gesproken. De naam werd opgenomen in de nieuwe editie van Terminologica Histologica, een officiële wetenschappelijke vocabulaire van medische termen.
Neem deel aan het gesprek